گل شب بو

جدول مشخصات

معرفی

گل شب بو گیاهی متعلق به خانواده شَب ‌بویان، «Brassicaceae» و بومی مناطق جنوبی و غربی اروپا است. شب بو گیاهی علفی، چند ساله و گلدار با عطر فوق العاده است که در زبان انگلیسی با نام های دیگری مانند گل عطری، گل گیلی، «Gilly flower»، گل امید، «Hope» نیز شناخته می ‌شود. گل شب بو را گیاهی دو ساله می‌ دانند که در سال دوم رشد خود شکوفه داده و نیز تولید دانه می‌ کند.

این گیاه در انگلستان و آمریکا نیز وجود دارد و آن را با نام شب بوی ویرجینیا می‌ شناسند چرا که این گل در ویرجینیا گل ‌های فراوانی می ‌دهد. بیش از 50 گونه مختلف از شب بو تاکنون شناسایی شده است که تنها سه گونه آن در ایران مرسوم است. این سه گونه عبارتند از شب بوی معمولی (Matthiola incana)، شب بوی خیری (Cheiranthus) و شب بوی ویرجینیا یا مروارید شیرازی (Virginia stocks). این سه گل از نظر شکل ظاهری و عطر بسیار باهم متفاوتند اما هر سه گل در شب باز می‌ شوند و عطر فراوانشان فضای محیط را پر می ‌کند.

با وجود گونه‌ های مختلف و متنوع اما تنها یک نمونه شب بو یعنی شب بوی معمولی آن هم به دلیل تقارن گلدهی ‌اش با عید نوروز در میان ایرانی‌ ها از جایگاه ویژه ‌ای برخوردار است. به همین دلیل نیز در این مطلب ما به معرفی این گونه خاص از شب بو خواهیم پرداخت.

برگ گیاه شب بو به رنگ سبز تیره و بیضی شکل است که روی ساقه‌ هایی که کمی کرک دار هستند، روییده ‌اند. گل‌ های این گیاه سنبله مانند و چهار گلبرگی هستند، این گل‌ ها به صورت جفت یا تکی و به رنگ‌ های سفید، صورتی، قرمز، بنفش، زرد و … روی سنبله شکوفا می‌ شوند.

فضای نگهداری

بافت فوق العاده و رنگ ‌های ناب این گیاه آن را به یکی از زیباترین گل ‌های موجود در دسته گل ‌ها و باغ‌ ها تبدیل کرده است. گل شب بو را در باغچه، حاشیه باغ‌ ها و هر نوع گلدانی می ‌توان کاشت و پرورش داد. این گیاه در مناطقی با آب و هوای خنک، گل ‌های بیشتری می‌ دهد، در واقع آب و هوایی که مرطوب و خنک باشد، مورد پسند گل شب بو است. در مناطق ساحلی که دمای هوا پایین است،

بیشترین تعداد رویش گل شب بو وجود دارد و بخاطر همین ویژگی، گل شب بو می ‌تواند هوای سرد زمستان و یخبندان ‌های ضعیف را تحمل کند. به طور کلی گل شب بو با آب و هوای سرد سازگار است و می ‌تواند در دمای پایین زنده بماند، اما دمای مطلوب برای رشد و پرورش این گیاه حدود 18 تا 22 درجه سانتیگراد است.

این گل در صنایع عطر و ادکلن و خوشبو کننده‌ ها کاربرد فراوانی دارد.

گل شب بو از گل های مناسب برای بهار است که کمتر کسی پیدا می شود که با آن آشنا نباشد. پرورش این گل کنار نگهداری از سنبل جزء لاینفک سفره های هفت سین برای عید نوروز و آماده شدن افراد برای آمدن فصل بهار است. این گل که در رنگ های بسیار زیاد و متنوع وجود دارد، هنگام غروب و با فرا رسیدن شب به معطر کردن فضای اطراف خود می پردازد. با وجودی که عمر این گل چند سال بیشتر نیست، اما با نگهداری درست از آن و رعایت نکات مهم زیر می توان بیشتر از وجود آن استفاده کرد.

روش و زمان کاشت گل شب بو در خانه برای عید

از آنجایی که این گل در فرهنگ ایرانیان نماد زندگی و ثروت است، همچنین به دلیل شباهت زیاد آن به گل سنبل، بیشتر خانواده ها دوست دارند حداقل یک گلدان از این گل در خانه داشته باشند یا باغچه خود را به یک شاخه از آن مزین کنند تا در شب های دلپذیر بهاری از بوی خوش آن استفاده کنند. اما همانطور که همه شما در مورد نحوه پرورش گل ها و گیاهان آپارتمانی می دانید، هر گلی زمان و نحوه پرورش خاص خود را دارد که باید آن را به درستی به کار ببرید. به همین منظور ما در ادامه سعی کرده ایم زمان و فصل کاشت گل شب بو زعفرانی و خیری و روش مناسب آن را به شما توضیح دهیم.

نحوه کاشت گل شب بو در باغچه حیاط

همانطور که گفته شد برای کاشت گل شب بو در باغچه باید بهترین زمان را برای آن در نظر بگیرید. اما برای اینکه روش مناسب کاشت بذر را نیز بدانید لازم است نکات زیر را هنگام کاشت به کار بگیرید:

ابتدا لازم است خاک مناسب برای آن را فراهم کنید و برای اطمینان سعی کنید قبل از کاشت بذر، خاک را ضد عفونی کنید. بهترین ترکیب خاک برای شب بو نیز ترکیب خاک برگ، خاک گلدان و کود دامی است.

دمای هوا هنگام کاشت بذر باید بین 10 تا 12 درجه باشد. زمانی را برای کاشت انتخاب کنید که جوانه زنی گیاه در دمای کمتر از 20 درجه انجام شود. چرا که شب بو در دمایی بیشتر از این نمی تواند به رشد خود ادامه دهد.

بذرها را خاک بکارید به طوری که عمق کاشت بیشتر از یک و نیم سانتی متر نشود.

تا جوانه زدن گیاه خاک را مرتب چ کنید تا بذر بدون آب نماند. برای حفظ رطوبت و محافظت از بذرها می توانید روی آن ها را با پلاستیک بپوشانید و پس از جوانه زنی آن را بردارید.

طرز کاشت گل شب بو در گلدان

کاشت گل شب بو در گلدان هم برای نگهداری گل در آپاتمان و هم برای انتقال آن در باغچه در زمان و دمای مناسب است. برای هر کدام از این دو منظور باید نکات زیر را رعایت کنید:

دمای اتاق هنگام کاشت بذر باید 16 تا 20 درجه باشد. تا زمان جوانه زنی نیز نباید اجازه دهید دما به بیش از 24 درجه برسد.

تا جوانه زدن سعی کنید آن ها را از نور خورشید فصل های پاییز و زمستان و آب کافی برخوردار کنید.

دمای مناسب هنگام سر زدن جوانه ها نیز می تواند تا 15 درجه کاهش پیدا کند.

اگر می خواهید این گیاهان را از گلدان به باغچه منتقل کنید اجازه دهید ارتفاعشان به 30 سانتی متر برسد و دمای بیرون نیز بین 0 تا 12 درجه باشد.

نیازهای گل شب بو

میزان آبیاری

شب بو به آبیاری زیاد حساس است. آبیاری این گیاه زمانی انجام می ‌شود که خاک کاملاً خشک باشد. آبیاری منظم و کافی این گیاه در تابستان ضرورت دارد. طبیعتاً تعداد دفعات آبیاری در فصل گرما افزایش پیدا می ‌کند. در مناطق با بارش کافی، چنانچه گیاه در باغچه کاشته شده باشد، معمولاً بارش باران می‌ تواند نیاز گل شب بو به آب را بر طرف کند.

وقتی که گیاه تازه کاشته می‌ شود باید تا دو هفته، هر روز آن را آبیاری کرد و اگر گیاه در حال رشد است، باید آن را به طور منظم آبیاری کرد. نکته مهم اما این است که میان هر دو آبیاری اجازه دهید خاک تا عمق 5 سانتیمتری خشک شود.

نور

اگر چه شب بو برای گلدهی به نور زیادی احتیاج دارد اما دمای هوا رابطه مستقیمی با میزان نور دریافتی این گیاه دارد. در مناطقی با آب و هوای سرد این گیاه می‌ تواند نور مسنقیم آفتاب را در تمام ساعات روز تحمل کند اما هر چه دمای محیط بیشتر باشد میزان مقاومت گل در برابر گرما نیز کم می‌ شود. در محیط‌ های گرم و خشک بهتر است این گل در زمان آفتاب ظهر در سایه قرار داشته باشد.

خاک مناسب

خاک مناسب برای گل شب بو، خاک مرطوب، خوب زهکشی شده، حاوی مواد آلی زیاد و با خاصیت قلیایی و یا خنثی است. مخلوطی از خاک باغچه، خاکبرگ، کود پوسیده دامی و ماسه برای این گیاه ایده آل است. همچنین توصیه می ‌شود در فواصل مناسب، خاک گیاه شب بو با کود مخصوص گیاهان گلدار کوددهی شود. این گیاه به کمبود پتاسیم در خاک حساس است و بهتر است در کود مورد استفاده این عنصر حتماً بیش از دیگر عناصر وجود داشته باشد.

 در محیط‌ های گرم و خشک بهتر است این گل در زمان آفتاب ظهر در سایه قرار داشته باشد.

آفت ‌ها و بیماری ‌ها

این گیاه به پوسیدگی ریشه بسیار حساس است. این مشکل معمولاً در اثر آبیاری بیش از اندازه به وجود می ‌آید. بیماری ‌های قارچی مانند بوته میری و زنگ سفید از بیماری‌ های شایع در این گیاه است. برای جلوگیری از بیماری ‌های قارچی بهتر است خاک گیاه قبل از کاشت با قارچ کش های مخصوص ضدعفونی شود همچنین آبیاری گیاه نیز باید با دقت انجام شود زیرا خیس بودن خاک یکی از دلایل مهم رشد قارچ است. همچنین آفاتی مانند کنه تارعنکبوتی، شته، تریپس و شپشک می‌ توانند مشکلاتی را برای این گیاه ایجاد کنند. برای از بین بردن این آفت‌ ها می ‌توان از آفت کش های مخصوص استفاده کرد.

دانستنی ‌های مفید

در دوران رنسانس در انگلستان نام گل گیلی نامی متداول برای گل میخک صد برگ بود، اما امروزه این نام فقط برای گل شب بو استفاده می‌ شود.

نام علمی گیاه شب بو از نام پزشک و گیاه شناس ایتالیایی به نام پترو ماتیولی گرفته شده است.

در دوران سلطنت ملکه ویکتوریا گل شب بو نماد محبت و خرسندی فراوان بود.

گل شب بو یکی از گل‌ های اصلی در دسته گل عروس در بعضی کشورها است.

برای چیدن گل شب بو و قرار دادن آن در گلدان آب، باید شاخه ‌هایی که محکم و قائم هستند و دارای برگ ‌های سالم و حداقل شش عدد گل شکوفا شده هستند انتخاب شوند. پس از برش ساقه را در محلول سفید کننده و یا محلول ضد باکتری فرو می ‌برند تا دچار کپک نشود.

این گل در صنایع عطر و ادکلن و خوشبو کننده‌ ها کاربرد فراوانی دارد.

گل شب بو نماد چیست؟

گل شب بو در گذشته به عنوان نماد شادی و یادآور افکار مثبت است، علاوه بر این معانی دیگری از جمله موارد زير دارد:

زیبایی : گل شب بو با ظاهر منحصر به فرد، زیبایی فوق العاده ای دارد که آن را از سایر گل ها جدا می کند. به همین دلیل از این گل به عنوان نماد زیبایی استفاده می شود.

رضایت و زندگی شاد: گل شب بو نشان دهنده زیبایی، شادی و خوشبختی است. به همین دلایل می توان از این گل به عنوان نماد رضایت و زندگی شاد استفاده کرد.

نماد پیوند : گل شب بو به دليل زيبايي اش اغلب در جشن هاي عروسي و مراسم عيد نوروز استفاده می شود.

موفقیت: گل شب بو نشان دهنده به عنوان هدیه نشان دهنده موفقيت و شادي است.

خلوص و فداکاری: گل شب بو به دليل دوام و مقاوم بودنش علاوه بر توصیف طبیعت ،نشان دهنده حفظ محيط زيست است.

تفاسیر رنگ گلهای گل شب بو

سفید:سفید  نماد پاکی، بی گناهی، و معنویت است. به این ترتیب، این گل به عنوان دکور برای مراسم های مختلف مانند عروسی استفاده می شود

صورتی : گل شب بو صورتی نمادی از زنانگی و عشق مادرانه است و هدیه ای براي قدرداني از عشق مادرانه است.

قرمز: رنگ قرمز اين گل نمادي از شور و عشق است كه برای هدیه روز ولنتاین بسیار عالی است .

آبی:  گل آبی نماد هماهنگی و اعتماد است كه به عنوان نمادی از دوستی مي باشد .

بنفش : گل بنفش تاثير زيادي در زندگي دارد و نماد احترام به ديگران است.

انواع گونه های گل شب بو

1)شب بو خیری cheiranthus cheiry

این گیاه هم از خانواده ی شب بو بوده و ویژگی مهم آن این است که بسیار مقاوم به سرماست. گل هایی به رنگ زرد زوشن و به ارتفاع 60-40 سانتی متر هستند. این گیاه را در اواخر پاییز در بیرون میتوان کشت نمود و به روش تکثیر بوته هم کشت میشود.

2)شب بو عسلی (زعفرانی)Allysum maritima

منشاء این گیاه اطراف دریا مدیترانه بوده گیاهی کوتاه و کم رشد میباشد. ارتفاع 25 سانتی متری با گل کپه ای. عطر ملایم و مقاوم به سرما است. این گیاه در باکس ها و سبدهای آویزان و باغ های صخره ای و شفا بخش کشت میگردد و این گیاه داروی خواص دارویی زیادی است.

3)Alhely

4) Gilly flower

5)Tenweekstock

این نوع هم یکی از گونه های شب بو است که باید بذر سهام را در نیمه تابستان بکارید تا نهالی برای اوایل پاییز داشته باشد یا در اواخر زمستان در داخل خانه بکارید و گیاهان را تقریباً در آخرین یخبندان بهاری خود بکارید.

 

 

دو نوع شب بو به‌طور معمول کشت‌وکار می‌شود. نوع نخست که از گونه‌ی کیرانتوس (Chieranthus cheiri) اتخاذ شده است و شب بوی زرد از آن است، بیشتر در باغ کشت‌وکار می‌شود. کشت آن به صورت مجتمع متداول است و برخی از آنها برای تولید گل تازه مورد استفاده قرار می‌گیرند. نوع دیگر شب بوی گلخانه ای فقط برای گل تازه و قطع گل  (گل شاخه بریده) پرورش می‌یابد. شب بوی زرد گیاهی مقاوم به سرما است. ریشه‌های افشان دارد، در مرداد بذر آن در خزانه کشت می‌شود و در پاییز به محل اصلی برده می‌شود؛ و در فروردین و اردیبهشت گل می‌دهد. این نوع از گل شب بو نسبت به یخبندان و ذوب یخ حساسیت نشان می‌دهد و باید در خاک های شنی در محل آفتاب‌رو کشت شود.

 

نوع دیگر شب‌بو ماتیولا (Mathiola incana) یا استاکس است که دارای انواع یک‌ساله و دوساله می‌باشد. این گیاه با ریشه‌های بلند تا عمق ۳۰ سانتیمتری در خاک نفوذ می‌کند، برگ ها کرک‌دار و گل ها بسیار معطرند. گل نوع یک ساله‌ی آن به رنگ صورتی، قرمز و زرد است. این نوع شب بو در بهار در گلخانه کشت و کار می‌شود. کمی دیرتر ممکن است بذر آن را در گلخانه نیز کشت کنند. بعد از جوانه زدن بذر، آنهایی که دارای برگ های اولیه‌ی سبز تیره می‌باشند حذف می‌گردند، زیرا این گیاهان گل های کوچک ساده خواهند داد. گیاهان یک ساله‌ی شب بو در گلخانه و یا در خارج از گلخانه به‌منظور گل بریده پرورش می‌یابند.

نوع دوساله‌ ی شب بو گل هایی به رنگ‌های سفید، صورتی، بنفش و با خوشه‌ای سنگین تولید می‌کند. این گیاهان در اوایل فصل تابستان از طریق بذر تکثیر می‌شوند، نشا ها به گلدان منتقل می‌گردند و در طول مدت زمستان و اوایل بهار سال بعد قابل فروش می‌شوند. شب بو کم و بیش زمستان های سرد را در خارج از گلخانه تحمل می‌کند و در بهار به گل می‌رود؛ لیکن برای زودرسی آن از گلخانه های سرد (۱۰ درجه‌ی سانتیگراد) استفاده می‌شود. در تابستان سال دوم برگ‌های شب بو به تدریج خشک می‌شود و بعد از مدتی گیاه به وضعی در می‌آید که باید مجددا کشت و کار شود. بذر گیری شب بو در تهران به دلیل هم‌زمان نبودن رسیدگی غلاف‌های کوچک آنها به‌سختی امکان پذیر است.

پرسش و پاسخ (جمع بندی)